ندا اظهری، مترجم: آلمان به‌عنوان یکی از صنعتی‌ترین کشورهای دنیا، در زمینه تحقیق و توسعه و نوآوری نیز یکی از برترین کشورها به‌شمار می‌رود. حتی طبق آمار ارائه شده در رتبه‌بندی انجمن اقتصاد جهان، آلمان نوآورترین کشور عنوان شده و تحقیق و توسعه در این کشور هم با توجه به اینکه بیش از 290 درخواست ثبت اختراع به ازای هر یک میلیون جمعیت وجود دارد، در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد. به‌طورکلی، پژوهش، توسعه و نوآوری ازجمله ویژگی‌ها و جنبه‌های رقابتی آلمان محسوب می‌شود. راهکارهای اجرایی برای استفاده از انرژی‌های دوستدار طبیعت، سیستم‌های حمل‌ونقل پایدار، ارتباطات ایمن و تولید ایمن در آلمان به‌طور قطع بدون پیشرفت در علم و فناوری قابلیت پیشرفت نداشتند.

 آلمان؛ برترین کشور از نظر سهم تجارت جهانی

به گزارش datenportal، آلمان 31 درصد از کل هزینه‌های تحقیق و توسعه را در اتحادیه اروپا تشکیل می‌دهد و در این میان، 6 شرکت از 10 شرکت نوآورانه اتحادیه اروپا، آلمانی هستند و این بیانگر موقعیت برتر نوآوری آلمان در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی است. در جدول امتیازهای نوآوری اروپایی کمیسیون اروپا، آلمان در گروه نوآوران قرار می‌گیرد و شاخص جهانی نوآوران نیز آلمان را در میان کشورهای پیشرو قرار می‌دهد. آلمان در مقایسه با آمریکا تقریبا دو برابر تعداد ثبت اختراعات مرتبط با بازار جهانی به ازای هر یک‌میلیون شهروند دارد. موقعیت خوب بین‌المللی آلمان از نظر نرخ برتری که نشان می‌دهد چه نسبتی از نتایج تحقیقات منتشر شده آن در میان بیشترین استنادهاست، در سال‌های اخیر به‌طور مداوم درحال بهبود بوده است. طی یک دهه گذشته، سهم آلمان از تجارت جهانی در کالاهای تحقیقاتی ثابت باقی مانده است. سهم این کشور در سال 2018 حدود 11.5 درصد بود که نسبت به سهم 10.8 درصدی آمریکا و نیز در مقایسه با سهم 6 درصدی ژاپن، جایگاه بالاتری را به خود اختصاص داده بود. آلمان حتی در میان کشورهای اروپایی هم از نظر موقعیت تجاری جایگاه والاتری دارد.

برای حفظ موقعیت بین‌المللی قوی آلمان در درازمدت، بررسی روندها و چالش‌های آینده ضروری است. دیجیتالی کردن یکی از عوامل تعیین‌کننده در این زمینه است به‌طوری که فرصت‌های جدیدی را برای زمینه‌های کاربردی مانند هوش مصنوعی و تعاملات انسان و فناوری ارائه می‌دهد. بازگشت به مشارکت قوی‌تر در عرصه نوآوری به واسطه شرکت‌های کوچک و متوسط، از دیگر اهداف مهم دولت آلمان محسوب می‌شود. با در نظر گرفتن این موضوع، مشوق‌های مالیاتی برای تحقیق و توسعه در اول ژانویه 2020 معرفی شد. این ایده به‌منظور تقویت قدرت رقابتی آلمان در عرصه نوآوری و تحریک به پژوهش‌های بیشتر به‌ویژه در شرکت‌های کوچک و متوسط ارائه شده است.

 تعهدات دولت جدید

به گزارش universityworldnews، دولت جدید ائتلاف آلمان چندی پیش شکل گرفت و نشانه‌هایی وجود دارد که بیانگر آن است که آموزش عالی می‌تواند بیش از آنچه در دولت قبلی انجام می‌شد، در دستورکار سیاسی دولت جدید قرار گیرد. ائتلاف جدید متعهد شده است که بودجه‌های دانشگاهی را سالانه تا 3درصد افزایش دهد و با این روند، بودجه‌های آموزشی و تحقیقاتی تا یک‌چهارم افزایش می‌یابند. طبق این افزایش، کل افزایش بودجه پژوهشی آلمان تا یک دهه آینده به 17 میلیارد یورو خواهد رسید. توافقنامه ائتلاف سوسیال دموکرات سبز- دموکرات آزاد نیز متعهد شده است که هزینه‌های دولتی در زمینه تحقیق و توسعه را افزایش دهند به‌طوری‌که تا سال 2025 حدود 3.5 درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل دهند. «بتینا استارک واتزینگر» وزیر جدید فدرال آموزش و پژوهش به‌دنبال افزایش بودجه‌های آموزش عالی و پژوهش در تعدادی از حوزه‌هاست.

 افزایش 5.6 میلیون دلاری بودجه

طبق تعهدات دولت جدید آلمان، بودجه وزارت فدرال آموزش و پژوهش قرار است تا بیش از یک‌چهارم افزایش یابد و طبق برآوردها به 5 میلیارد یورو برسد. آژانس انتقال و نوآوری آلمان که به دنبال ارتقای نوآوری و بیش از هر چیز ارتقای دانشگاه‌های علوم کاربردی و دانشگاه‌های سنتی کوچک‌تر در مشارکت با شرکت‌ها و استارتاپ‌های کوچک‌تر است، می‌تواند یک میلیارد یورو در حمایت از دوره بعدی دولت دریافت کند. دولت آلمان قصد دارد با دریافت یک میلیارد یورو اضافی، با ارائه زیرساخت‌های مناسب از شرکت‌های تفکیک شده دانشگاهی و موسسات پژوهشی عظیم حمایت کند. درحال حاضر، برنامه‌های موجود به‌منظور بهبود وضعیت آموزش و تحصیل، سالانه 1.9 میلیارد یورو دریافت می‌کنند که قرار است سالانه 150 میلیون یوروی بیشتر هم دریافت کنند. هم خدمات تبادل آکادمیک آلمان و هم بنیاد «الکساندر فون هومبولت» که متخصص در تبادلات آکادمیک هستند، از این افزایش بودجه سود می‌برند.

علاوه‌بر افزایش بودجه سازمان‌های پژوهشی، دانشگاه‌ها و مدارس فنی و حرفه‌ای نیز تا سال 2027 با افزایش بودجه مواجه خواهند شد که بیش از 90 موسسه پژوهشی را دربرمی‌گیرد. از مهم‌ترین موسساتی که با افزایش بودجه روبه‌رو می‌شود، می‌توان به موسسه امنیت سایبری و حفاظت حریم خصوصی و موسسه مستقل بیولوژی رفتار در «رادولفزل» اشاره کرد. مذاکرات با این محوریت انجام شده است که کدام یک، دولت فدرال یا ایالتی باید افزایش بودجه‌ها را برعهده بگیرند؟ از سال 2014، دولت فدرال آلمان افزایش بودجه‌ها را پشتیبانی کرده و فرمول‌های سنتی تقسیم هزینه بین دولت‌های فدرال و ایالتی را برهم زده است. افزایش بودجه موسسات «مکس پلانک» به‌طور 50- 50  بین دولت فدرال و ایالتی تقسیم شده است. به‌عنوان مثال، 90 درصد بودجه‌های موسسات Leibnitz به‌طور دولتی تامین می‌شود. اصرار دولت فدرال بر بازگشت ایالت‌ها بر پوشش کامل سهم خود، تهدیدی برای افزایش 3 درصدی سالانه بود. در عوض، وزرا موافق حفظ رشد بودجه و سرعت بخشیدن به این امر برای برقراری تعادل طی توافقی 10 ساله به جای قراردادی 5‌ساله است. دولت فدرال قرار است تمام این افزایش بودجه‌ها را تا سال 2023 ادامه داده و ایالت‌ها هم سهم خود از بودجه را بین سال‌های 2024 تا 2030 پوشش خواهند داد.

 رسیدن به سهم 3.5 درصدی پژوهش‌ها در GDP

آلمان در سال‌های اخیر و بیشتر از هر زمان دیگری بودجه‌های بیشتری را صرف تحقیق و توسعه کرده است. هزینه‌های دولت فدرال روی تحقیق و توسعه بین سال‌های 2005 تا 2018 تا 9 میلیارد یورو و 17.3 میلیارد یورو در سال 2018 افزایش یافت. این آمار حکایت از افزایش 92 درصد هزینه‌ها در این بخش دارد. بین سال‌های 2017 و 2018، هزینه‌های R&D صنعت آلمان با افزایش 4.8 درصدی به 72.1 میلیارد یورو رسید. در مجموع، دولت و صنعت این کشور در سال 2018 104.7 میلیارد یورو در بخش تحقیق و توسعه هزینه کرد که حکایت از تولید ناخالص داخلی 3.13 درصدی دارد. این بدان معناست که آلمان توانست به هدف استراتژی 2020 اروپا یعنی رسیدن به هزینه 3 درصد سالانه GDP در تحقیق و توسعه مانند سال 2017 دست‌ یابد.

 ترس دانشگاه‌ها از محرومیت از بودجه‌های نوآورانه

به گزارش تایمز، دولت ائتلاف جدید آلمان که تنها چند ماهی از عمر آن می‌گذرد، با قدرت به‌دنبال آن است که دانشگاه‌ها را در مرکز توسعه اقتصادی قرار دهد اما کارشناسان هشدار داده‌اند که سوءگیری‌ها به سمت موسسات کوچک‌تر می‌تواند این هدف را با مشکل مواجه کند. آژانس انتقال و نوآوری آلمان که به دنبال ارتقای نوآوری‌های اجتماعی و فناورانه است، از توافق حاکم بین احزاب دموکراتیک اجتماعی، دموکراتیک آزاد و حزب سبز ایجاد شده است. ارجاع به حمایت نوآورانه این آژانس از دانشگاه‌های علوم کاربردی و دانشگاه‌های کوچک و متوسط باعث شگفتی برخی موسسات شده است. اگر دولت آلمان به‌دنبال تقویت پژوهش‌های کاربردی، نوآوری و انتقال دانش در آلمان است، نمی‌توانند دانشگاه‌های فنی‌وحرفه‌ای را نادیده بگیرند بلکه این دانشگاه‌ها هم جزء جدایی‌ناپذیر سیستم آموزشی در این کشور به‌شمار می‌روند. طراحان آژانس به جای اینکه برنامه‌های بودجه‌ای را تنها به دانشگاه‌های علوم کاربردی اختصاص دهند، باید روی موضوعات و چالش‌های موجود در کشور متمرکز شوند. «جان وکینگ»، مدیر بخش مدیریت گروه 15 دانشگاه پژوهشی می‌گوید: «تاکنون بحث‌های سیاسی غیررسمی درباره محدودیت بودجه برای آژانس انتقال و نوآوری نسبت به دانشگاه‌های کمتر از 25 هزار دانشجو مطرح شده است. دانشگاه‌های متعددی در آلمان وجود دارند اما دانشگاه‌های نسبتا بزرگی هم در این کشور حضور دارند. تجزیه و تحلیل این 15 دانشگاه پژوهشی نشان می‌دهد که 61 درصد دانشجویان در دانشگاه‌هایی تحصیل می‌کنند که از این گردونه کنار گذاشته شده‌اند.»

 مهم‌ترین نقش‌آفرینان تحقیق و توسعه در آلمان

بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها در بخش تحقیق و توسعه از اقتصاد این کشور برمی‌خیزد که معادل 68.8 درصد از کل104.8 میلیارد یورو سرمایه‌گذاری در سال 2018 را شامل می‌شود. بیشتر ثبت اختراع‌ها در آلمان از سوی کمپانی‌های خودروسازی و تامین مطرح می‌شوند که در این میان، شرکت‌های BMW، Daimler، فولکس واگن، آئودی بوش، شفلز و ZF Friedrichshafen بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در اداره پتنت اروپا، کمپانی‌های زیمنس، بوش و BASF در صدر شرکت‌های سرمایه‌گذار در بخش تحقیق و توسعه قرار دارند. کل 426 دانشگاه آلمانی، 17.7 درصد از این سرمایه‌گذاری و در این میان، موسسات پژوهشی غیردانشگاهی 13.5 درصد از این سرمایه را جذب کردند.

 حمایت مرکز نوآوری آلمان از کارآفرینان

با هدف تقویت توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط در آلمان، پروژه‌هایی که از بودجه اتحادیه اروپا استفاده کرده‌اند یک شبکه حمایتی منحصربه‌فرد را ایجاد کرده است. مرکز پژوهش و نوآوری آلمانی Tuttlingen (IFC) این شبکه را در مورد شرکت‌ها، دانشمندان، دانشجویان و استارتاپ‌ها مورد استفاده قرار می‌دهد که تبادل ایده‌ها  تسهیل، تحقیق و توسعه و ابداعات نوآورانه را تقویت کرده و مهارت‌های کارآفرین‌های محلی را بالا می‌برد. جلسات سازمانی IFC، کارگاه‌ها و رویدادهای شبکه‌ای، هر کدام موضوعات مهمی را مدنظر قرار می‌دهند که بر نوآوری و توسعه فناوری تاثیر می‌گذارد. استارتاپ‌ها و کارآفرینان شرکت‌کننده به امکانات تحقیقاتی پیشرفته در دانشگاه Furtwangen دسترسی دارند.  هدف این پروژه برقراری تعامل میان حوزه آکادمیک و بخش خصوصی است. برای دستیابی به این هدف، پروژه‌های پژوهشی مشترکی بین حوزه آکادمیک و شرکت‌ها در دستورکار قرار می‌گیرد. این برنامه‌ها، باعث می‌شود کارآفرینان از مهارت‌های نظری و عملیاتی موردنیاز برای راه‌اندازی یک شرکت موفق استفاده کنند که شامل آموزش سرمایه‌گذاری و تامین مالی ایمن، نوشتن یک طرح تجاری و طراحی شبکه‌های حامی است. این برنامه که برای تمام دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رایگان است، به مشاوران شخصی نیز ارائه خدمت کرده و دسترسی آنها را به شبکه‌ای از شرکای داخلی و خارجی ایجاد می‌کند. از طریق ابتکارهایی مانند این مورد، این پروژه تضمین می‌کند که دانشجویان از مهارت‌های کارآفرینی برخوردار باشند که به واسطه آن بتوانند نیازهای واقعی شرکت را برآورده کنند. این درحالی است که در این مسیر می‌توانند انتقال فناوری را نیز امکان‌پذیر کنند و در نتیجه کل منطقه از پژوهش‌ها و زیرساخت‌های نوآوری و توسعه بهره‌مند می‌شوند. کل سرمایه‌گذاری در پروژه مرکز پژوهشی نوآوری Tuttlingen حدود 11 میلیون و 250 هزار یورو است درحالی که صندوق توسعه منطقه‌ای اروپا سرمایه‌ای 4 میلیون و 550 هزار یورویی را از طریق برنامه عملیاتی Baden-Württemberg در بازه زمانی سال‌های 2014 تا 2020 دربرگرفت.

 چشم‌انداز پژوهشی آلمان

پژوهش در آلمان باتوجه به نوآورانه و بی‌نظیر بودن، از شهرت برجسته‌ای در سراسر جهان برخوردار است. روح نوآورانه حوزه‌های علمی در این کشور یکی از فعال‌ترین‌ها در زمینه توسعه و ثبت اختراع محصولات و فرآیندهاست. آلمان یکی از کشورهای برتر پژوهشی به‌ویژه در زمینه‌های آینده‌نگری تلقی می‌شود. زیرساخت‌های تحقیقاتی عالی و تحقیقات گسترده در دانشگاه‌ها، سازمان‌های تحقیقاتی غیردانشگاهی، شرکت‌های پژوهش‌محور و موسسات تحقیقاتی فدرال و ایالتی کشور، نقش کوچکی در این امر ندارند. آلمان بیش از 400 دانشگاه دارد که یکی از مهم‌ترین چشم‌اندازهای پژوهشی در سطح بین‌المللی هستند. به‌طور تقریبی 412 هزار دانشجوی بین‌المللی در موسسات آموزش عالی آلمان تحصیل می‌کنند و بیش از 5600 دانشجوی بین‌المللی مقطع دکتری سالانه با موفقیت این دوره را به اتمام می‌رسانند و حدود 50 هزار دانشگاه بین‌المللی نیز در آموزش عالی فعالیت می‌کنند. موسسات آموزش عالی طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های پژوهشی را ازجمله پژوهش‌های پایه و تحقیق و توسعه کاربردی انجام می‌دهند. موسسات آموزش عالی به‌طورکلی حدود 18.4 میلیارد یورو در بخش تحقیق و توسعه هزینه می‌کنند که تقریبا نیمی از آن معادل 8.5 میلیارد یورو از تامین مالی اسپانسرهای دولتی و خصوصی هزینه می‌شود.